از نکاتی که در اجرای صحیح تر قطعات یاریگر نوازندگان است، نت خوانی آنهاست. در اغلب اوقات نوازندگان تمایلی به نت خوانی موسیقی مورد اجرا در دوره ای که سرگرم تمرین آن هستند، ندارند.از ریتم افتادن های غیر ارادی جملات، اکسان دادن های بی مورد به بعضی ازنتها، عدم شناسایی موتیف های مختلف و جمع بندی نکردن آنها، کشیدن بیش از اندازه یک نت، به سرعت نرسیدن موسیقی و بسیاری از موارد اینچنینی که در زیر شرح آن می آید، با نت خوانی قابل برطرف شدن است.

برای نوازنده ای که قطعه ای در سطح تکنیک خود تمرین می کند، بهره گیری از نت خوانی راهی است که او را قادرخواهد ساخت تا بسیاری از نواقص کار خود را برطرف کند.

یکی از مواردی که باعث رویگردانی از این مورد است، عدم توانایی نوازندگان در سلفژ نتهاست. ولی این مسئله نباید باعث شود تا نتوانیم از نت خوانی وفوایدش بهره گیری کنیم. حتی اگر توانایی در سلفژ موسیقی نداریم، با یک صدا خواندن تمامی نتها باز هم می توان بدون بهره گیری از ساز نت خوانی کرد.

کنترل تمامی رفتار اجرایی ما و نواختنمان از ذهن سرچشمه می گیرد و تمرین های یک نوازنده صرفآ فیزیکی و با ساز نیست. تمرین فیزیکی و با ساز که همراه با تمرین ذهنی گردد نوازنده را تواناتر و اجرا را بی نقص تر می سازد.

در هنگام نواختن بسیار پیش می آید جملاتی را بطور نا خودآگاهانه از ریتم خارج ساخته، تند تر یا کند تر می نوازیم و خود متوجه آن نیستیم (البته این مورد با از ریتم انداختن های ارادی متفاوت بوده و نباید اشتباه گرفته شود). گاهی بی مورد ذهنمان بر روی بعضی نتها اکسان می گذارد که در واقع ذهن در آن نتها، به دلایل نا مشخصی درگیری و ضعف دارد.

حذف این دسته از درگیری های ذهنی اجرا را یکدست تر ساخته و زمینه را برای رسیدن به تمپوهای بالاتر فراهم می سازد.

جالب اینجاست در نقاطی که در هنگام نت خوانی دچار ضعف می شویم، هنگام اجرا نیز در آن نقاط وجود ضعف در اجرا احساس می شود، که نشانگر وجود ضعف در ذهنمان است. با نت خوانی این دسته از مشکلات سریعتر، آسانتر و به روش صحیح تری بر طرف می شوند.

می دانیم یک موسیقی از موتیفهای مختلف و ترکیب آنها با استفاده از قواعد مختلف آهنگسازی ساخته می شود. در هنگام اجرا هر موتیف مستقلآ باید توسط نوازنده شناسایی شده و به گونه ای نواخته شود که شنونده بتواند به یک جمع بندی از هر موتیف برسد و در دیدگاه وسیع تر، نوازنده باید بتواند با احاطه ذهن خود بر آنچه مورد اجرا گذاشته، ذهن شنونده را به یک جمع بندی از کل موسیقی برساند. حس سر درگمی ای، که از جمع بندی نشدن آنچه اجرا شده بوجود می آید، باعث می شود شنونده نتواند در انتها به یک تفکر و احساس مطبوع روحی برسد. این مورد از موتیف بندی نشدن جمله ها و نبود درک کلی از قطعه، توسط نوازندگان بوجود می آید.

نت خوانی و گوش کردن به آنچه درک ذهن ما از موسیقی است، باعث بوجود آمدن یک رویارویی آگاهانه و صحیح بین موسیقی، دیدگاه شخصی و روحیاتمان از آهنگ و همینطور از ساز می گردد. همواره باید شناخت ذهنمان را از قطعه رشد دهیم. وجود یک درک کلی از آهنگ، زمینه را برای ارائه اجرایی یکدست که در آن روحیات و نظرات نوازنده متجلی است، فراهم می سازد.

 نفس گیری و ضرب خوانی:

 حنجره به مثابه يك آلت موسيقي

ساختمان حنجره

حنجره که عضو اصلی تولید صداست، منفذی به نام «گلوت» دارد و به وسیله دریچه‌ای به نام «اپیگلوت» بسته می‌شود . نمو آن در مردان بیشتر از زنان است . ساختمان آن از غضروف ، مخاط ، تارهای صوتی فوقانی و تارهای صوتی تحتانی    تشکیل شده است . تارهای صوتی تحتانی در مردان به طول ۲۰ تا ۳۵ میلیمتر و در زنان ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متر است .

 عوامل مؤثر بر تولید صوت به زبان ساده

یک کمانچه را در نظر بگیرید ، آرشه کمانچه بر یکی از تارهای این ساز ضربه می‌زند و تار متناسب با طول، ضخامت و جنس ومقدار کشیدگی (که توسط انگشت نوازنده تغییر می‌کند)، با ضربه آرشه به لرزش در می‌آید . این عمل امواجی را در هوا به وجود می‌آورد و صوت تولید می‌شود . این صوت به وسیله کاسه ساز و پوستی که بر روی آن کشیده شده ، تقویت می‌شود، کاسه و پوسته نیز به نوبه خود به لرزش در می‌آیند. این لرزش‌ها با نت‌های اصلی هماهنگ هستند و کیفیت خاص صدای کمانچه را به آن می‌بخشند .

لب‌ها
دندان‌ها
لثه درونی
سختکام (قسمت سخت سقف دهان )
نرمکام (قسمت نرم سقف دهان که به زبان کوچک ختم می‌شود)
زبان کوچک
فاصله بین زبان کوچک و جدار خلفی حلق (لوله خلا بینی)
فاصله بین زبان و قسمت خلفی گلو (جدار عقب گلو)
نوک زبان
قسمت جلوی زبان که مقابل سختکام است
قسمت عقب زبان که مقابل نرمکام قرار دارد
حلقوم یا قسمت انتهایی ریه – سیب آدم – که از دو تکه غضروف به هم چسبیده تشکیل یافته است .
فاصله بین پرده‌های صوتی .

دستگاه صوتی انسان نیز به همین طریق عمل می‌کند : هوای بازدم بر تارهای صوتی حنجره ضربه می‌زند . سپس این تارها متناسب با صوتی که تولید می‌شود کشیده و به لرزش در می‌آیند . این لرزش‌ها امواج صوتی را پدید می‌آورند . امواج صوتی حاصله در حفره‌های بدن مانند حلق، سینه، حفره بالای حنجره، سینوس‌ها و … تقویت می‌شوند. هرگاه در یکی از حفره‌ها تغییری پیش آید تغییر آشکاری  نیز در صدای شخص ایجاد می‌شود . مانند وقتی که به علت سرما خوردگی حفره بینی در اثر متورم شدن مخاط بینی تنگ می‌شود و صدای شخص تغییر می‌کند .

هوا

باید هر چه بیشتر به «تنفس عمیق» عادت کرد و هوای بیشتری را وارد شش‌ها نمود . البته به ظرفیت شش‌ها و مقدار ظرفیت حیاتی در انسان نیز باید توجه داشت . در این صورت نتیجه کار بهتر خواهد بود .

اگر تنفس صحیح باشد ، صدا بسیار جذاب و گرم خواهد شد . برای تنفس خوب باید طوری هوا را وارد شش‌ها نمود که بر روی دیافراگم اثر بگذارد و آنرا به سمت پایین براند .

این همان تنفسی است که وقتی به پشت خوابیده اید و نفس طبیعی می‌کشید ( در صورتی که بدن کاملاً راحت باشد ) اجرا میشود .

یکی از تمرینات درست به کار بردن هوا چنین است که : به پشت بخوابید و نفس عمیق بکشید به شرط آنکه هنگام تنفس، شانه‌ها و دنده‌ها بلند نشود .

در تنیجه این کار تمام خلل و فرج شش‌ها پر از هوا می‌شود و چون مانع باز شدن استخوان‌های سینه شده‌اید ، شش‌ها بر دیافراگم فشار آورده و آن را به پایین می‌راند . حالا انگشتان خود را در انتهای دندهها روی شکم قرار دهید، حس می‌کنید که دیافراگم محدب شده است (حالت اصلی دیافراگم مقعر است). به تمرینات تنفس صحیح در قسمت‌های بعدی بیشتر خواهیم پرداخت .

تحریر صدا

اگر با تامل و دقت بر وجه تمایزات موسیقی ایران با سایر ملل نگاه کنیم از جمله مهمترین این تفاوتها تحریر و تنوع آن در موسیقی اصیل ایرانی میباشد.تحریر در واقع بالا رفتن و برگشتن یک یا چند نت بطور متناوب و متناسب است که با سرعت انجام میشود و اختصاص به آواز دارد و اجرای آن در ادوات موسیقی و سایر آلات بی معنی است و چندان خوشایند مزاج مخاطب نخواهد بود و زیبایی آن زمانی شکوفا میشود که از حنجره خواننده تولید شود.
از دید بنده تحریر چون قایقی است که خواننده میتواند احساس و مهارت خود را در آن گذاشته و در پهنه آهنگ روانه سازد.هر چه خواننده مهارت اجرا در تحریر را داشته باشد و با محاسبه و دقت آن را ایجاد نماید به همان اندازه میتواند موج احساس خود را به نمایش گذارد.
این مهارت نیز مانند برخی از مهارتهای دیگر در موسیقی ایرانی دو وجهی است یعنی برخی افراد بطور فطری و ذاتی دارای حنجره ای خاص بوده و میتوانند لرزشها و بالا و پایین ساختن نتها را با سرعتهای مختلف در صدای خود ایجاد نمایند و هم میتوان بطور اکتسابی با تمرین و تلاش این مهارت را بدست آورد.در مورد انواع تحریر در موسیقی ایران بحث بسیار است و ابداعات زیادی در این راستا صورت پذیرفته که شرح آن مجال دیگری را میطلبد.
در بیان این مطلب همین بس که موسیقی ایرانی و آواز خوانی در سبکهای مختلف موسیقی ایران زمین تحریر نقش عمده ای را ایفا میسازد و حذف آن از شکوه و جلال آن میکاهد.

تمرین: به نفس گیری و ضرب خوانی در این ویدیوها توجه کنید

توجه:

با عضو شدن در نرم افزار Noteflight  میتوانید در شناخت  نام نت ها و کشش  و جمله بندی اهنگ ها مهارت خود را بیشتر کنید. سعی کنید با باز پخش نت ها صحت صدای انها و زمان نت ها را بشنوید و خود را تصحیح کنید. از این نرم افزار برای نت کردن اهنگهای دلخواه خود  در اینده استفاده خواهید کرد.

Noteflight is an important soft ware to write and sing  music notes and its free. Please become a member for future instructions.     https://www.noteflight.com/login